Disleksi
Disleksi, bir çeşit öğrenme güçlüğü türüdür, erken yaşlarda ortaya çıkmasına rağmen genellikle okula yeni başlayan çocukların okuma güçlüğü çekmesi ile anlaşılır. ‘Okuma, heceleme ve yazma becerilerinde meydana gelen nörogenetik kökenli bir farklılık’ olarak ta tanımlanan disleksi, öğrenme bozukluğu olan bir kişinin sözcükleri veya sayıları işlemekte zorlanması durumudur.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, disleksi yaygınlığı %5 ila %15 gibi çok yüksek bir görülme oranına sahiptir. ‘Dahilerin Hastalığı’ olarak ta bilinen disleksi, okuma ve yazma öğrenmenin ciddi derecede bozulması ile karakterizedir. Öğrenmeye engel birkaç türü bulunmaktadır. Disleksi olan çocuklar yeterince zeki ve öğrenmeye motive olsalar bile okumayı öğrenmekte güçlük çekerler. Disleksi bir hastalık değildir, doğumsal bir rahatsızlıktır ve çoğu kez ailelerden geçmektedir.
Disleksisi olan insanlar zihinsel engelli veya tembel değildir. Çoğu, ortalama ya da ortalamanın üstünde bir zekâya sahiptirler ve öğrenme problemlerinin üstesinden gelmek için çok çalışırlar. Bazıları Nobel ödül almış bilim insanı, sanatçı, politikacıların hayatları incelendiğinde bunların Disleksi oldukları saptanmıştır. Tanınmış bazı ünlü disleksililer arasında, Albert Einstein, Charles Darwin, Thomas Edison, Graham Bell, Mozart, Agatha Christie, Goethe, Jules Verne, Hemingway ve Napoleon bulunmaktadır.
Disleksi Belirtileri Nelerdir?
Okuma bozukluğu, okuma hızının çok düşük olması ile karakterizedir. Okuma bozukluğu olan çocuklar sıklıkla metni okumak için diğer çocukların iki katından üç katına veya daha fazlasına ihtiyaç duyarlar. Okumanın yavaş olması, özellikle okunan cümleleri okurken, okumanın ne olduğunu anlamada zorluk çekerler. Bireysel harfleri karşılık gelen seslerle ilişkilendirmek çok yavaş olur bu durumda, hatalar sıklıkla yapılır
Okunması güç olan kelimelerin yerine, okuma bozukluğu olan çocuklar, benzer harfli diğer kelimeleri okumaya eğilimlidir. Bazı çocuklar, tek bir sözcük yanlış okunduğunda bile (örn. Madde yerine çekiçle) diğer kelimeleri temel alarak bir cümlenin içeriğini çıkarırlar. Bu nedenle tanıda, sadece okuduğunu anlama değil, aynı zamanda tek tek kelimelerin yüksek sesle okunması da hesaba katılması çok önemlidir.
Sınırlı okuma hızı aynı zamanda yetişkinlerde okuma bozukluğunun ana belirtisidir. Bu, özellikle, karmaşık, çok sesli ve nadir kelimelerle oluşur. Stresli durumlarda, ör. Resmi bir ofiste veya meslektaşlarınının önünde formları okurken, belirtiler artar. Okuma bozukluğun da saymada (ör. Matematik kelime problemleri okurken) ve yabancı dil öğrenirken kendini gösterir.
Yazım bozukluğu, önemli ölçüde artan yazım hataları ile karakterizedir. Yazım bozukluğu olan çocuklar genelde 40 test kelimesinin yalnızca %10’unu doğru yazar. Bu sıklıkla sınırlı kelime dağarcığı veya dil yeteneği eksikliği olarak algılanır. Bununla birlikte, çoğunlukla kırmızı kalemle düzeltilen yazım hatalarını öğretmenlerin olumsuz yorumlarıyla önlemek, genellikle telafi stratejisidir.
Çocuklarda Disleksi
Disleksinin ilk belirtileri, çocukların ilk sesleri çıkarmayı öğrendiklerinde 1-2 yaş civarında ortaya çıkar. İlk kelimelerini 15 aya kadar ya da 2 yaşına kadar olan ilk cümlelerinde söylemeyen çocuklar disleksi geliştirme riski yüksektir. Bununla birlikte, konuşması geç olan tüm çocukların disleksi geliştirdiği ve disleksisi olan her çocuğun konuşma gecikmeleri yaşadığı doğru değildir. Konuşmanın gecikmesi, ebeveynlerin dil gelişimine dikkat etmeleri için bir işarettir. Okuma zorluğu çeken ailelerin çocukları da disleksi açısından yakından izlenmelidir.
5 yaşından önce ortaya çıkan diğer disleksi uyarı işaretleri şunları içerir;
Alfabedeki harflerin isimlerini öğrenme ve hatırlama konusunda sorun yaşama.
Ortak çalışmalarda tekrar eden kelimeleri öğrenmekte güçlük çekmek,
Kendi adının harflerini tanıyamıyor olmak
Tanıtılan kelimeleri yanlış okumak veya bebek konuşmasını kullanarak tekrar sesleri fark edememek.
Anaokulu ve Birinci Sınıf Çocuklarında Disleksi;
5 ya da 6 yaş civarında çocuklar, okumayı öğrenmeye başladıklarında, disleksi semptomları daha belirgin hale gelir. Disleksi için standart bir test yoktur, bu nedenle çocuğunuzun doktoru semptomlarını değerlendirmek için sizinle birlikte koordineli hareket eder. Anaokulu öğretmeninizin veya birinci sınıf öğrencinizin risk altında olabileceğini gösteren işaretler şunları içermektedir;
Sözcüklerin seslere ayrıldığını anlamıyor
Sayfadaki harflerin seslerine bağlı olmayan okuma hatalarını yapma
Okumanın ne kadar zor olduğundan şikâyet etmek
Okula gitmek istememek
Konuşma ve telaffuz ile ilgili sorunlar yaşamak
“Kedi” veya “harita” gibi temel kelimeleri söylemekte sorun yaşamak
Harfleri seslerle ilişkilendirememek (örneğin, “p” “paa” gibi ses çıkarır)
İkinci – Sekizinci Sınıf Çocuklarda Disleksi
Çoğu öğretmen, disleksiyi tanımaya yönelik eğitim görmemiştir. Zeki ve tam sınıfa katılan çocuklar çatlaklardan kayar, çünkü okuma sıkıntılarını gizlemek iyi olur. Çocuğunuz ortaokula geldiğinde okuma, yazma ve yazım hatlarıyla geride kalmış olabilir. Okul ve ortaokuldaki disleksi belirtileri şunları içerir;
Okumayı öğrenmede çok yavaş olma
Yavaş ve beceriksiz okuma
Yeni kelimeler de zorluk çekme ve ses çıkaramama
Sevmemek ya da yüksek sesle okumaktan kaçınma
Kelimeleri bulurken ve soruları cevaplarken tereddüt etme
Konuşmada çok “umms” kullanma.Uzun, bilinmeyen veya karmaşık olan yanlış yönlendiren kelimeler
Kafa karıştırıcı kelimeler
Adları ve tarihler gibi ayrıntıları hatırlamakta sorun yaşama
Karışık el yazısı.
Lise ve Kolej Düzeyindeki Gençlerde Disleksi
Lise ve üniversite yılları Lise ve kolej disleksisi olan öğrenciler için yeni bir dizi zorluk içerir. Hızlı bir şekilde okuduğunu anlama zorunlu olduğundan çok daha katı akademik zorluklarla karşılaşırlar. Lise ve üniversite öğrencilerine daha fazla okuma materyali atanır. Ayrıca, farklı beklentilerle birlikte çeşitli öğretmenlerle çalışmayı öğrenmelidirler.
Tedavi edilmediğinde, bazı insanların çocukluklarında oluşan disleksi genç yetişkinliğe geçer. Diğerleri, yüksek öğrenme işlevleri geliştikçe doğal olarak gelişecektir. Çocukluğunda daha önce görülen bulgulara ek olarak, genç yetişkinlikte disleksi işaretleri şunları içerir;
Okumak için büyük bir çaba sarf eder
Yavaş okuma
Nadiren zevk için okumak
Her durumda yüksek sesle okumaktan kaçınma.Konuşurken sık durup duraksama
Bir sürü “umms”
Belirsiz ve yanlış olan dil kullanımı
İsimlerin ve yerlerin yanlış telaffuz edilmesi.İsimleri hatırlamakta güçlük çekme
Kafa karıştırıcı gibi sesler çıkaran isimler
Konuşmada hızlı cevaplar eksik olma.Konuşulan kelimelerin sınırlı olması
Çoktan seçmeli testlerde zorluk çekme.
Yetişkinlerde Disleksi
Disleksinin tek tip bir tanımdan yoksun olması araştırmacıların çalışmasını zorlaştırmaktadır. Çeşitli tahminlere göre, nüfusun yüzde 5 ila 10’unun disleksisi olabilir. Genellikle çocukluk çağında teşhis edilir, ancak bazı insanlara asla teşhis konulamaz. Okumada daima sıkıntı yaşarlar. Kendinizde fark edebileceğiniz belirtiler şunlardır;
Nadiren ya da asla zevk için okumazsınız
İş arkadaşlarınızın, arkadaşlarınızın ve çocuklarınızın önünde yüksek sesle okumaktan nefret ediyorsunu
Şakalar, öpücükler veya cümlelerin dönüşünü anlama konusunda sorun yaşama
Ezberlemeyi ve tekrar etmeyi gerektiren görevlerle uğraşıyorsunuz
Zaman yönetimi sıkıntısı çekme ya da işlerinizin tahmininizden daha uzun sürmesi
Okuduğunuz şeyleri özetlemekte sorun yaşıyorsunuz
Matematik yapmakta zorluk çekiyorsunuz.
Yetişkinlerde disleksi semptomları;
Büyük çocuklarda ve yetişkinlerde bazı disleksi semptomları şunlardır
Okuma sorunu
Matematik problemlerini tamamlayamama
Ezberleme sorunu
Zaman yönetimi sorunu
Disleksisi olan yetişkinler, duydukları veya okudukları hikâyenin özetini oluşturamazlar. Şakalar ve deyimleri anlamakta zorluk çekebilirler. Bazen, okuma ile ilgili sorunlar, disleksi olan yetişkinlerde göze çarpmaz çünkü bu durum, çocukluk çağında teşhis edilememiş olabilir. Bu belirtilere ek olarak, diğer sorunlar günlük işlevleri etkileyebilir. Yetişkin disleksisine işaret edebilecek diğer bulgular şunları içermektedir;
Bir göreve odaklanmakta zorluk çekme
Planlamayla ilgili olan toplantılardan kaçınma
Uzun bir form doldurmada sıkılma
Hatalara aşırı tepki verme
Sıkı kuralları kendine dayatmak
Görsel olarak veya elden deneyimle daha iyi öğrenme
Stresten kolayca etkilenmek-Benlik saygısının az olması
BİZ NE YAPIYORUZ ?
Disleksi eğitim hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi için öncelikle değerlendirme yapıyoruz.
Değerlendirme Sürecinde:
Ebeveyn/çocuğa bakan kişi ile görüşmeler yaparak çocuğun gelişimsel ve tıbbi öyküsünü alıyoruz.
Çocuk Ruh HastalıklarıUzmanı ve Çocuk Nöroloğunun Tıbbi değerlendirme raporlarının incelenmesini yapıyoruz.
Çocuğun doğal ve yapılandırılmış ortamlarda doğrudan gözlemlenmesi sağlıyoruz.
*Değerlendirme sonucunu ve önerilerimizi raporlaştırarak aileye sunuyoruz.
Biz, Disleksili bireylerin eğitiminde “aile katılımlı”, “erken”, “sürekli” ve “yoğun” ilkelerinin önemini bilerek hareket ediyoruz.
Biz, Disleksili bireylerin eğitimi için etkili ve yararlı olduğu, bilimsel araştırma sonuçlarıyla ortaya konan bilimsel dayanaklı uygulamaları tercih ediyoruz.
Biz, Disleksili bireylere gelişim özellikleri, eğitim performansları ve öncelikli ihtiyaçları doğrultusunda Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlıyoruz.
Biz, sürekli olarak Disleksili bireylerin programını takip ediyor ve belirli zaman aralıklarında öğrencinin durumunu standart testler ve ölçekler ile kontrol ederek programın etkililiğini ölçüyoruz.
Biz, eğitime başlanılan ilk bir ay içerisinde Disleksili bireylerin ev, kreş ve okul gözlemini terapisti ve koordinatörü tarafından yapıyoruz. İhtiyaç doğrultusunda ev, kreş ve okul gözlemlerimizi tekrarlıyoruz.
Biz, verdiğimiz eğitimlerin ev ve diğer ortamlara genellemesinin ve sürekliliğinin sağlanması için ailelerin eğitim sürecine uygulamalı olarak katılımını sağlıyoruz.
Biz, uyguladığımız programa ilişkin genel gidişatı birlikte değerlendirmek için periyodik olarak terapist, koordinatör ve aile toplantıları yapıyoruz.
Biz, çocuklarımızın tıbbi takibini yapan doktorlarını, terapisti ve koordinatörü olarak ziyaret ederek karşılıklı bilgi alışverişinde bulunuyoruz
Biz, özel eğitim alanındaki yenilikleri takip ederek çocuklarımız için programlarımızı zenginleştiriyoruz.