Otizm

Yaygın gelişimsel bozukluklar (YGB), sosyal ilişki, iletişim ve bilişsel gelişimde gecikme ya da sapma ile kendini gösteren ve genellikle yaşamın ilk yıllarında başlayan bir grup bozukluğu kapsayan şemsiye bir terimdir.

Bu şemsiyenin kapsamında yer alan ve uzun yıllardır kullanılan “otizm” terimi, son yıllarda yerini, “Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)” terimine bırakmıştır.

Otizm Spektrum Bozukluğu, “Yaygın Gelişimsel Bozukluk’’ terimi ile eşanlamlı olup, ileri düzeyde ve karmaşık bir gelişimsel yetersizlik anlamında kullanılmaktadır.

Otizm Spektrum Bozukluğu; bebeklikten itibaren karşısındakinin gözüne bakmada, ortak dikkat ve işaret etme davranışlarındaki yetersizlik ve isteksizlikle kendini belli eden, yaşamın ilk 3 yılında ya da daha öncesinde ortaya çıkan ve ciddi sosyal etkileşim ve iletişim bozukluğunun yanında sosyal davranış, dil, algısal fonksiyonlar, tekrarlayan davranışlar ve ilgilerle kendini gösteren, yaşam boyu suren, yaşla ve olgunlaşma ile belirtilerin görünümünde ve şiddetinde bireyden bireye farklılık gösterebilen, hafiften ağıra kadar değişen çeşitli özellikleri olan nörogelişimsel bir bozukluktur.

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLER NELERDİR?

Anne babalar ve çocuk doktorlarının gözden kaçırmamaları gereken ve çocuğun gelişimsel olarak değerlendirilmesini talep etmelerini gerektirebilecek ilk belirtiler aşağıda verilmiştir.

Sosyal Etkileşimde Yetersizlikler

Göz kontağı kurmada sınırlılık,
Ortak ilgide sınırlılık,
Başkalarının yaptıklarına karşı ilgisizlik,
Sıcak ve neşeli ifade yoksunluğu,
İsmine tepki verme yoksunluğu,
Akranlarıyla etkileşimde isteksizlik ve yetersizlik,
Kendi kendine olma eğilimi
Temel duyguları (mutluluk, üzüntü vb.) ifade etmede güçlük,
Jest, mimik, gülümseme gibi sözel olmayan iletişim biçimlerini kullanmada sınırlılık,
9 ayı tamamladığı halde önündeki ya da arkasındaki seslere, gülümsemelere ve yüz ifadelerine karşılık vermemek,
Kucağa alındığında sarılmama,
Hayali oyunlar oynamada sınırlılıklar.
Dil ve İletişim Becerilerindeki Yetersizlikler

İşlevsel dil becerilerinin gelişiminde yetersizlik
Ekolali (stereotipik ve tekrarlayıcı sözel ifadelerin kullanımı)
Jest ve mimik gibi sözel olmayan ipuçlarını anlamada sınırlılık
Kendiliğinden sohbet başlatmada sınırlılık
Anlamlı konuşmada sınırlılık,
Vücut dili kullanımında sınırlılık
Zamirlerin özellikle “ben” zamirinin doğru ve yerinde kullanımında sınırlılık
12 ayı tamamladığı halde agulamamak, parmakla bir nesne ya da kişiyi işaret ederek gösterememek, “bay bay” gibi jestleri yapamamak,
16 ayı tamamladığı halde tek bir sözcük söyleyememek,
24 ayı tamamladığı halde iki sözcüklü basit cümleleri kuramamak,
Hangi ayda olursa olsun gelişimde gerileme göstermek; örneğin, daha önce söylediği bazı sözleri söylememeye ya da yaptığı davranışları yapmamaya başlamak.
Takıntılı ve Sıra dışı Davranış Örüntüleri

Nesneleri sıra dışı amaçlarla kullanmak
Hareket eden nesnelere aşırı ilgi göstermek
Nesne takıntıları
Sıra dışı konulara aşırı ilgi duymak
Sıra dışı beden ve el hareketleri
Belli düzen ve rutinlere ilişkin aşırı ısrarcılık
Düzen ve rutinlerinde olan değişikliklere aşırı tepki göstermek
Kendine ve başkalarına zarar verici davranışlar göstermek
Görsel, dokunsal ya da işitsel uyaranlara karşı aşırı hassasiyet göstermek
Uyku ve yemek problemlerinin olması
Nedensiz gülme ve ağlama davranışları göstermek
DSM-V OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUKLARI TANI ÖLÇÜTLERİ

A-Sosyal-İletişimsel Yetersizlikler

Toplumsal-Duygusal Karşılıkta Yetersizlik (olağandışı toplumsal yaklaşımda karşılıklı diyalog yürütmekte çekilen güçlüğe; ilgilerini, duygularını veya duygulanımını paylaşmadaki yetersizlikten, sosyal etkileşime cevap vermemeye kadar olan yetersizlikler.)
Sözel Olmayan İletişimde Yetersizlik (zayıf entegre olmuş sözel ve sözel olmayan iletişim, anormal göz kontaktı ve beden dili veya jestleri anlamakta ve kullanmakta yetersizlik ve yüz ifadesi ve beden diline kadar bariz eksiklerin varlığı.)
İlişki Kurma ve Sürdürmede Yetersizlik(farklı toplumsal ortamlara uygun davranamamaktan, hayali oyun paylaşamamaya ve arkadaş edinememeye, arkadaşa ilgi duymamaya kadar görülen davranışlar.)
B-Tekrarlayıcı İlgiler ve Davranışlar

Basmakalıp ve Tekrarlayıcı Motor Hareketler (basit motor stereotipiler, oyuncakları dizme veya çevirme, ekolali, idiyosentrik cümleler)
Aynılıkta Israr, Rutine Sıkı Bağlılık(ufak değişimlerde aşırı stres, geçişlerde zorluk, sert düşünce tarzı, selamlaşma ritüelleri, her gün aynı yolu veya aynı yemeği tercih etme.)
Sınırlı ve Yoğun İlgi Alanı (yaygın olmayan nesnelere anormal aşırı bağlılık, aşırı tekrarlayıcı veya sınırlı ilgiler.)
Duyusal Olarak Az veya Çok Uyarılama(acıya/sıcağa aşırı duyarsızlık, belirli ses veya dokunuşlara karşı beklenmeyen tepki, nesneleri aşırı koklama veya onlara aşırı dokunma, ışık veya hareketle görsel olarak çok meşgul olma.)

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞUNUN TANI VE TEDAVİSİ
Otizm Spektrum Bozukluğu olan bireyleri belirlemek, olabildiğince erken tanı koymak, sunulması gereken hizmetleri planlamak ve hem çocukları hem de aileleri iyi anlayabilmek için iyi bir tanı ve değerlendirme yapılmalıdır.

Otizm Spektrum Bozukluğu şüphesi olan bireylerin tanı aşamasında öncelikle tıbbi ve nörolojik bir değerlendirmeden geçmeleri önemlidir. Tanı koyma aşamasında konuya ilişkin bilgi ve deneyimi olan Çocuk Ruh Hastalıkları Uzmanı ve Çocuk Nöroloğu en temel rolü oynar.
Çocuk Ruh Hastalıkları Uzmanı ve Çocuk Nöroloğu gerekirse tıbbi tetkik ve ilaç tedavisi önerir.
Otizm Spektrum Bozukluğu bir hastalık değildir; dolayısıyla, tıbbi tedavisi de yoktur.

Bu tanı grubundaki bozuklukların tedavisi özel eğitimdir. İlaç, eğitime destek ve eşlik eden sorunları (davranış sorunları, stereotipik hareketler, uyku bozuklukları) kontrol altına almak amacıyla verilir.

Eğitsel değerlendirme sürecinde eğitimle ilgili ne gibi müdahaleler yapılacağının belirlenmesi ve bireysel eğitim planının hazırlanabilmesi için özel eğitim uzmanının değerlendirmesi gerekir.

Otizm Spektrum Bozukluğunun tedavisi konusunda yapılan birçok bilimsel araştırma sonucunda otizm için en iyi tedavinin eğitim olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Eğitimin etkili olabilmesi için eğitime erken yaşlarda başlanması, yoğun ve sürekli olması gereklidir.

EN İYİ TEDAVİ YOĞUN VE SÜREKLİ EĞİTİMDİR.

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Sosyal Etkileşimdeki Yetersizlikler

Göz kontağı kurmada sınırlılık
Ortak ilgide sınırlılık
Başkalarının yaptıklarına karşı ilgisizlik
Akranlarıyla etkileşimde isteksizlik ve yetersizlik
Kendi kendine olma eğilimi
Temel duyguları (mutluluk, üzüntü vb.) ifade etmede güçlük,
Fiziksel dokunma, jest, mimik, gülümseme gibi sözel olmayan iletişim biçimlerini kullanmada sınırlılık
Kucağa alındığında sarılmama,
Hayali oyunlar oynamada sınırlılıklar.
Dil ve İletişim Becerilerindeki Yetersizlikler

Nesneleri sıra dışı amaçlarla kullanmak
Nesnelerin duyusal özellikleriyle aşırı ilgilenmek
Hareket eden nesnelere aşırı ilgi göstermek
Nesne takıntıları
Sıra dışı konulara aşırı ilgi duymak
İlgi duyduğu konularla ilgili ince ayrıntıları anımsamak
Sıra dışı beden hareketleri
Sıra dışı el hareketleri
Belli düzen ve rutinlere ilişkin aşırı ısrarcılık
Düzen ve rutinlerinde olan değişikliklere aşırı tepki göstermek
Kendine ve başkalarına zarar verici davranışlar göstermek
Yabancılara, kalabalığa ve yeni durumlara karşı sosyal korkular, kaygılar veya saldırgan davranışlarda bulunmak
Görsel, dokunsal ya da işitsel uyaranlara karşı aşırı hassasiyet göstermek
Uyku ve yemek problemlerinin olması
Nedensiz gülme ve ağlama davranışları göstermek
BİZ NE YAPIYORUZ ?

Ebeveyn/çocuğa bakan kişi ile görüşmeler yaparak çocuğun gelişimsel ve tıbbi öyküsünü alıyoruz.
Çocuk Ruh HastalıklarıUzmanı ve Çocuk Nöroloğunun Tıbbi değerlendirme raporlarının incelenmesini yapıyoruz.
Çocuğun doğal ve yapılandırılmış ortamlarda doğrudan gözlemlenmesi sağlıyoruz.
Aşağıdaki değerlendirme araçlarının bazıları ile çocuğun değerlendirmesini yapıyoruz.
Denver Gelişimsel Tarama Testi II
Ankara Gelişim Envanteri (AGTE)
Gazi Erken Çocuk Gelişimi Değerlendirme Aracı(GEÇDA)
Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği (M-CHAT)
Gilliam Otizm Dereceleme Ölçeği-GOBDÖ 2 TV
Otizm Davranış Kontrol Listesi (Autism Behavior Checklist: ABC) Otizm
Otizm Değerlendirme Seti-ODKL (Uyarlanmış Otizm Davranış Kontrol Listesi)
Otizm Değerlendirme Seti, SEDA (Sosyal Etkileşim Değerlendirme Aracı):
Otizm Değerlendirme Seti, ODA (Vocal Davranış Değerlendirme Aracı)
Otizm Değerlendirme Seti, EDA (Eğitsel Değerlendirme Aracı)
*Değerlendirme sonucunu ve önerilerimizi raporlaştırarak aileye sunuyoruz.

Biz, Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylere özel bir müfredatı olan Empati Yoğunlaştırılmış Eğitim Programını (EYEP), uyguluyoruz.
Biz, Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylerin eğitiminde “aile katılımlı”, “erken”, “sürekli” ve “yoğun” ilkelerinin önemini bilerek hareket ediyoruz.
Biz, Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylerin eğitimi için etkili ve yararlı olduğu, bilimsel araştırma sonuçlarıyla ortaya konan bilimsel dayanaklı uygulamaları tercih ediyoruz.
Biz, Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylere gelişim özellikleri, eğitim performansları ve öncelikli ihtiyaçları doğrultusunda Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlıyoruz.

Biz, Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylerin kaynaştırma programına daha hızlı adaptasyonu için istasyon-geçiş sistemi olarak adlandırdığımız üç veya dört öğrencinin dönüşümlü olarak bireysel eğitim öğretimini yapıyoruz.
Biz, sürekli olarak Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylerin programını takip ediyor ve belirli zaman aralıklarında öğrencinin durumunu standart testler ve ölçekler ile kontrol ederek programın etkililiğini ölçüyoruz.
Biz, eğitime başlanılan ilk bir ay içerisinde Otizm Spektrum Bozukluğu gösteren bireylerin ev, kreş ve okul gözlemini terapisti ve koordinatörü tarafından yapıyoruz. İhtiyaç doğrultusunda ev, kreş ve okul gözlemlerimizi tekrarlıyoruz.
Biz, verdiğimiz eğitimlerin ev ve diğer ortamlara genellemesinin ve sürekliliğinin sağlanması için ailelerin eğitim sürecine uygulamalı olarak katılımını sağlıyoruz.
Biz, her haftanın sonunda tutmuş olduğumuz veri kayıt formlarındaki verileri grafiğe işleyerek programdaki ilerlemeleri veya olası sorunları görüyoruz.
Biz, uyguladığımız programa ilişkin genel gidişatı birlikte değerlendirmek için periyodik olarak terapist, koordinatör ve aile toplantıları yapıyoruz.
Biz, çocuklarımızın tıbbi takibini yapan doktorlarını, terapisti ve koordinatörü olarak ziyaret ederek karşılıklı bilgi alışverişinde bulunuyoruz.
Biz, özel eğitim alanındaki yenilikleri takip ederek çocuklarımız için programlarımızı zenginleştiriyoruz.