Özel Öğrenme Güçlüğü

Öğrenme doğumla birlikte başlayan ve yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Okullardaki eğitim-öğretim çalışmalarına katılan ve bu eğitimin başlangıcına kadar belirgin bir “bilgi alma ve kullanma” problemi olmadığı düşünülen her çocuğun, okulda başarılı olacağı varsayılır. Ancak, bir sorun gözlenemediği halde okul yaşantısının başından itibaren öğrenmeye ilişkin sorunlar yaşayan pek çok çocuk vardır. Öğrenmeye ilişkin yaşanan sorunların ve okul başarısızlığının altında birçok neden bulunmaktadır. Geçmiş yıllarda bu sorunların daha çok, okula, aileye, çevresel-kültürel etkenlere, geçmiş yaşantılara ve çocuğun yapısal özelliklerine bağlı olduğu düşünülmekteydi. Ancak 1940’ların başından itibaren bunlardan farklı bir grubun varlığı fark edilmiştir. Zihinsel yetersizlik, sosyal/kültürel yoksunluk ve olumsuz çevresel faktörler etkili olmaksızın akademik başarıyı olumsuz etkileyen; öğrenmeye, okuma-yazma ve aritmetik becerisine ilişkin bu güçlükler, “özel öğrenme güçlüğü” adı altında ayrı ve yeni bir başlıkta değerlendirilmeye başlanmıştır.

Özel öğrenme güçlüğü, normal ya da normalin üzerinde zekâ düzeyine sahip olan bireylerin bazı eğitsel alanlarda zorluk yaşaması, zihinsel engeli olmamasına rağmen akademik anlamda başarı gösterememesi anlamında kullanılır. Bu bireyler bilinenin aksine zekâ düzeyleri düşük değildir. Normal hatta normalüstü zekâya sahiptirler. Bu konuda özellikle vurgulamak gerekir. Çünkü gerek toplumdaki bireyler gerekse de aileler özel öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarının zekâ olarak normal olmadığını düşünebilirler.

Özel Öğrenme güçlüğü (ÖÖG), okuma, yazma, bilgileri işlemleme, konuşma dili, yazı dili veya düşünme becerileri gibi akademik becerilerde güçlükleri olan, buna karşın ortalama veya ortalamanın üzerinde zekâya sahip olan bireyler için kullanılan bir terimdir. ÖÖG olan öğrenciler özel eğitimde en büyük kategoriyi oluşturmaktadır. ÖÖG olan öğrenciler temel olarak okuma, okuduğunu anlama, yazma, yazılı ifade ve matematik gibi akademik alanlardaki bilgi ve becerileri kazanmada güçlük çekerler. Bu temel akademik problemlerinin yanı sıra çeşitli dil bozuklukları, zayıf güdülenme, zayıf sosyal beceriler, genelleme problemleri, çalışma becerilerinde problemler, öğrenilmiş çaresizlik, bellek-bilişsel ve üst bilişsel problemler, algı-motor ve genel koordinasyon problemleri gibi ÖÖG olan öğrencilerde akademik başarısızlığı daha da aşağı çeken problemler de görülmektedir. ÖÖG olan öğrencilerin %51’i aynı zamanda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almaktadır. Bu özellikler dikkate alındığında ÖÖG olan öğrencilerin hem akademik hem de diğer belirtilen alanlarda destek özel eğitime hizmetlerine olan gereksinimlerinin oldukça fazla olduğu söylenebilir.

Özel öğrenme güçlüğü olan bireylerde en sık görülen 10 özellik

Önemli gelişimsel alanlarda gecikme
Dürtüsellik- düşünmeden hareket etme
Duygusal dalgalanma- duygularda hızlı değişim
Genel koordinasyon eksikliği
Dikkat bozukluğu
Algı- motor bozukluğu
Bellek ve düşünme bozuklukları
Belirgin akademik problemler
Konuşma ve konuşma seslerini öğrenme bozuklukları
Merkezi sinir sistemi düzensizliği ve bozukluğu belirtileri
ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNÜN ÇEŞİTLERİ

1-DİSLEKSİ (OKUMA BOZUKLUĞU) NEDİR ?

Okuma bozukluğu (disleksi); “bireyin kronolojik yaşı, ölçülen zekâ düzeyi ve yaşına uygun olarak aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda, doğru okuma, hız ya da okuduğunu anlamada, beklenenin önemli ölçüde altında tespit edilen okuma başarısı” olarak tanımlanmaktadır. Tanımdan da anlaşıldığı gibi, okuma güçlüğü; sadece yanlış ya da hatalı okuma değil, aynı zamanda, okumanın yavaşlığı ve okuduğunu anlama ve anlatabilme becerisindeki yetersizlik olarak da görülebilmektedir

Okuma güçlüğü, özgül öğrenme güçlüğünün neredeyse yarısını oluşturan ,okul çağı çocuklarının % 10-15’inde görülen, erkeklere daha fazla rastlanan ve “disleksi” olarak da adlandırılan alt gruptur.

2-YAZMA GÜÇLÜĞÜ (DİSGRAFİ) NEDİR?

*Yazım hataları
* Okunaksız ve düzensiz el yazısı
*Bazı harf, rakam ve sözcükleri ters yazma
* b-d, m-n, d-t, g-ğ, g-y ,s-ş,c-ç,p-b,d-p gibi ünsüz harfleri karıştırma
*ı-i,o-ö,u-ü,ü-ö gibi harfleri karıştırma
*Sözcükler arasında boşluk bırakmadan ya da sözcüğü birkaç parçaya bölerek yazma,
*Yazarken harf atlama
*Kelime sonuna gelen ekleri hatalı ve eksik yazma
*Yaşıtlarından ayrılır ölçüde yazmaya karşı isteksizlik gibi bozuklulara rastlanır.

3-MATEMATİK GÜÇLÜĞÜ (DİSKALKULİ) NEDİR?

*Matematik terimlerini, kavramları anlayamama
*Toplama,çıkarma.çarpma.bölme yaparken işlem sırasını takip etmede zorluk yaşama
*Toplama ve çıkarma işlemini karıştırma (toplama yaparken geriye sayma, çıkarma yaparken ileriye sayma)
*Dört işlemin mantığını kavramada zorluk yaşama
*Toplama, çıkarma ve çarpma işaretlerini karıştırma,ayırt etmede zorluk yaşama
*Sayıları tanıyamama, sayıları karıştırma (6-9,3-8,4-7 gibi)
*Gerekli sembolleri kullanma
*Eldeli sayıları toplamayı unutma
*Onluk bozarak çıkarırken yandaki sayıdan aldığı onluğu unutma
*Çarpım tablosunu öğrenmede sınıfın geneline oranla büyük ölçüde geri kalma
*Problem çözümünde izlenecek işleme karar verememe
*Problem çözerken işlem adımlarını atlama, karıştırma
*Problem çözerken hemen ilk adımın cevap olduğunu düşünme, geri kalan işlemleri yapmadan soruyu cevaplama
biçiminde kendisini gösterir.

Özel Öğrenme Güçlüğünün (Disleksi, Disgrafi, Diskalkuli) Belirtileri Nelerdir?

0-6 Yaş Aralığındaki Belirtileri:
*Konuşmada gecikme
* Kelimeleri yanlış söyleme
*Kelimeleri bulmakta güçlük ( örneğin; tencere demek istediğinde “yemek pişirilen şey” diyebilir)
*İlgilenmediği aktivitelere karşı ilgisiz olma
*Sayı sayarken sırasını karıştırma
*Renk kavramını öğrenmekte zorluk
*Renkleri karıştırma
*Kendinin ya da başkasının sağını solunu karıştırma
*Kavramlardaki zıtlıkları öğrenmede sorun yaşama
*Benzerlikleri kolay fark edememe
*Ellerden birinin baskınlaşmaması(sağlık-solaklığın olmaması)
*İnce motor becerilerde (el ve parmak kasları becerileri) yaşıtlarından zayıf olma
*Yönergelere(bak,gel,al..gibi) dikkat edememe
*Sözcüklerin harflerini değiştirmek ( portakala porkatal, makasa kamas gibi)
*Oyunlardan çabuk sıkılmak
*Kafiye bulmakta zorlanma (şeker-teker gibi)
*Sanki aynadan yansırmış gibi şekilleri, harfleri ve sayıları ters çizme
*Boyama yerine karalama yapma
*Şekilleri basit şekilleri kopyalayamama(daire kare üçgen),
*Taşırmadan boyama yapamama
* Bisiklete binme gibi ardışık motor faaliyetleri yapamama
* Çabuk sıkılıp, yarım bırakma
*Genelde ayakkabı, tişört, eldiven gibi giysileri ters giyme

İlkokul Dönemindeki Belirtileri:

*Zekanın normal ya da normal üstü olması
*Okul başarısında gösterdiği performansın beklenenden düşük olması
*Okuma gerektirmeyen derslerde çok daha başarılıyken okuma gerektiren derslerde daha az başarı göstermesi
*Olması gerekenden daha yavaş okuma
*Heceleyerek okuma
*Harfleri yazarken ve okurken karıştırabilme (ou-oö-uü-öü-pb-bd-sş gibi)
* Bazı heceleri ters okuma (el-le, eli-ile.. gibi)
*Yazarken kelimeleri ters yazma
*Okurken ve yazarken harf, hece atlama
* Kelimenin sonlarını uydurarak yuvarlayarak okuma
* Okurken noktalama işaretlerinde duraklamama
*Özellikle okumaya karşı isteksizlik
* Başkasının okuduğundan daha iyi anlama
*Okuma-yazmayla ilgili ödevlerinden kaçınma
*Yazarken noktalama işaretlerini atlama
*Yavaş yazma
*Okunmakta zorlanacak şekilde bozuk bir yazı ile yazma
*Tahtada yazılanları defterine geçirmekte zorlanma
*Ödevlerini eksik alma
* Ödev yapmakta isteksizlik
* Ödev yaparken sık yardım isteme
*Sık sık dört işlem hatası yapma; -,+,x işaretlerini karıştırıp çıkarma yerine toplama, toplama yerine çarpma yapma
*Sayıları tersten okuma (41-14…gibi)
*Çarpım tablosunu öğrenmekte büyük ölçüde zorlanma,
*Bölme işlemine ters yönden başlama
*Kendine göre kısa metodlara başvurma
* Kafadan işlem yapmaya çalışma
* Toplama işlemine ters taraftan başlama
*Eldeleri unutma
* Günleri, ayları sırasıyla saymakta zorlanma
* Alfabeyi sayarken sırasını karıştırma
* Olay ya da öyküleri sıralamakta güçlük çekme
* Yolunu bulmakta zorlanma
* Jest ve mimikleri anlayıp yorumlamakta zorluk
*Yanlış yapmaktan korkma
*Mesafe tahminin yapamama, karıştırma
* Yıl, ay, gün gibi kavramları karıştırma (hangi gün, yıl, ay, mevsimde olduğumuzu bilmeme)

BİZ NE YAPIYORUZ ?

Özel öğrenme güçlüğünün bireyin dinleme, konuşma, okuma, yazma, heceleme, dikkat yoğunlaştırma, matematik, akıl yürütme, motor ve organizasyon becerilerini olumsuz etkileyen yapısal bir sorun olması nedeniyle, bu güçlüğü yaşayan bireyler örgün eğitim programlarında zekâ düzeyine ve yaşıtlarına oranla düşük başarı göstermektedirler. Bu durum bireyin eğitimini, mesleğini, sosyal ilişkilerini, günlük aktivitelerini ve benlik saygısını olumsuz yönde etkiler. Bu nedenle özel öğrenme güçlüğü olan bireyler, özel eğitim desteğinde ihtiyaç duyan bireylerdir.

Özel Öğrenme Güçlüğü eğitim hizmetlerinin planlanması ve yürütülmesi için öncelikle değerlendirme yapıyoruz.
Değerlendirme Sürecinde:

Ebeveyn/çocuğa bakan kişi ile görüşmeler yaparak çocuğun gelişimsel ve tıbbi öyküsünü alıyoruz.
Çocuk Ruh HastalıklarıUzmanı ve Çocuk Nöroloğunun Tıbbi değerlendirme raporlarının incelenmesini yapıyoruz.
Çocuğun doğal ve yapılandırılmış ortamlarda doğrudan gözlemlenmesi sağlıyoruz.
*Değerlendirme sonucunu ve önerilerimizi raporlaştırarak aileye sunuyoruz.

Biz, Özel Öğrenme Güçlüğü gösteren bireylerin eğitiminde “aile katılımlı”, “erken”, “sürekli” ve “yoğun” ilkelerinin önemini bilerek hareket ediyoruz.
Biz, Özel Öğrenme Güçlüğü gösteren bireylerin eğitimi için etkili ve yararlı olduğu, bilimsel araştırma so­nuçlarıyla ortaya konan bilimsel dayanaklı uygula­maları tercih ediyoruz.
Biz, Özel Öğrenme Güçlüğü gösteren bireylere gelişim özellikleri, eğitim performansları ve öncelikli ihtiyaçları doğrultusunda Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlıyoruz.
Biz, sürekli olarak Özel Öğrenme Güçlüğü gösteren bireylerin programını takip ediyor ve belirli zaman aralıklarında öğrencinin durumunu standart testler ve ölçekler ile kontrol ederek programın etkililiğini ölçüyoruz.
Biz, eğitime başlanılan ilk bir ay içerisinde Özel Öğrenme Güçlüğü gösteren bireylerin ev, kreş ve okul gözlemini terapisti ve koordinatörü tarafından yapıyoruz. İhtiyaç doğrultusunda ev, kreş ve okul gözlemlerimizi tekrarlıyoruz.
Biz, verdiğimiz eğitimlerin ev ve diğer ortamlara genellemesinin ve sürekliliğinin sağlanması için ailelerin eğitim sürecine uygulamalı olarak katılımını sağlıyoruz.
Biz, uyguladığımız programa ilişkin genel gidişatı birlikte değerlendirmek için periyodik olarak terapist, koordinatör ve aile toplantıları yapıyoruz.
Biz, çocuklarımızın tıbbi takibini yapan doktorlarını, terapisti ve koordinatörü olarak ziyaret ederek karşılıklı bilgi alışverişinde bulunuyoruz
Biz, özel eğitim alanındaki yenilikleri takip ederek çocuklarımız için programlarımızı zenginleştiriyoruz.